تاك

 لە ناوەڕاستی مانگی ئاب، هەیئەی تەحریری شام ئەبو ماریا قەحتانی (أبو ماریا قحطاني) یەكێك لە سەركردەكانی ڕێكخراوەكەی بە تۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەستگیر كرد، ئەمەش دوای ئەوەی ئەندامانی شانەیەكی دەستگیركراو دانیان بەوەدا نا ئەبو ماریا پەیوەندی لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی و ڕوسیا هەیە.
دەوترێت ئەو تۆمەتە هۆكاری ڕاستەقینەی دەستگیركردنی ناوبراو نەبووە، بەڵكو جوڵەكانی ناوبراو بووەتە هۆكاری دڵەڕاوكێی هەندێك لە سەركردەكانی هەیئە لەوانە: ئەبو ئەحمەد حدود (أبو أحمد حدود) جێگری فەرماندەی گشتیی و موغەیرە بەدەوی (المغیرة البدوي) زاوای ئەبو محەممەد جۆلانی (أبو محمد الجولاني)، قەحتانی لە چەند مانگی ڕابردوو پەیوەندییەكی چڕی لەگەڵ ژمارەیەك سەركردەی ناو سوپای نیشتمانی سوریا و سەركردەكانی پێشووی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی سوریا و نەیارانی هەیئەی تەحریر هەبوو، هەوڵی داوە قەناعەتیان پێ بكات، كە لاپەڕەیەكی نوێ لەگەڵ هەیئە هەڵدەنەوە و هاوكاری و هەماهەنگی لە نێوانیان هەبێت، بەڵام سەركردە توندڕەوەكانی ناو هەیئە جۆلانیان وا تێگەیاندووە كە ئەوەی قەحتانی دەیكات بەرژەوەندی تایبەتە و دەیەوێت كودەتا بەسەر هەیئەدا بكات، لەمەشدا ئەبو ئەحمەد زەكور (أبو أحمد زكور) هاوكاری دەكات و لە ڕێگەی پاسەوانە تایبەتییەكەی قەحتانیشەوە پارەیان گواستووەتەوە بۆ وڵاتێكی دراوسێ، كە مەبەستیان توركیایە.
دوای چەند ڕۆژێك هێشتنەوەی قەحتانی لە بەندیخانە، دواجار بە تكای هەندێك لە سەركردەكانی هەیئە، سەركردایەتی گشتیی ڕێكخراوەكە دێتە سەر ئەو ڕایەی قەحتانی بخرێتە ژێر ئیقامەی جەبری و جوڵەكانی سنووردار و چاودێری بكرێت، دواتریش بە تۆمەتی پەیوەندی لەگەڵ هاوپەیمانی نێودەوڵەتی و ویستی بە ئامانجگرتنی سەرکردەكانی هەیئە دادگایی بكرێت.
دەشوترێت جوڵەكانی قەحتانی بە ئاگاداری ئەبو محەممەد جۆلانی بووە و ئامانجیان بووە نفوزی هەیئە گەشە پێ بدەن، لەو پێناوەشدا لە ڕێگەی قەحتانییەوە ئامادەیی هەیئە بۆ بەشداری لە ئۆپەراسیۆنێك دژی میلیشیاكانی ئێران لە ناوچەكە خراوەتەڕوو.
هەیئەی تەحریر لە بەیاننامەیەكدا ڕۆژی (17/8/2023) ئاشكرای كرد كە سەركردایەتی گشتیی لیژنەیەكی لێكۆڵینەوەی لەگەڵ ئەبو ماریا قەحتانی پێكهێناوە و ناوبراو بانگهێشت كراوە، سەبارەت بەو تۆمەتانەی خراوەتە پاڵی لێكۆڵینەوە دەستی پێ كرد، لیژنەكە گەیشتە ئەو ئەنجامەی قەحتانی لە بەڕێوەبردنی پەیوەندییەكانی كەوتووەتە هەڵەوە، بێ ئەوەی حساب بۆ هەستیاری پێگەكەی بكات، بۆیە لیژنەكە بڕیاری دا كار و دەسەڵاتەكانی قەحتانی سڕبكات.

قەحتانی كێیە؟

مەیسەر عەلی موسا عەبدوڵڵا جبوری، ناسراو بە ئەبو ماریا قەحتانی، ساڵی 1976 لە موسڵ لە دایك بووە، كاتێك خوێندکاری زانكۆ بووە لە موسڵ چووەتە ڕیزی خۆبەخشەكانی سەدام، دوای ڕووخانی بەعس ماوەیەك پۆلیس بووە و دواتر وازی لێهێناوە، پەیوەندی كردووە بە ڕێكخراوی قاعیدە لە عێراق، بووەتە سەرۆكی دەستەی شەرعی ڕێكخراوەكە، لە 2011 بە هاوڕێیەتی ئەبو محەمەد جۆلانی دەنیردرێتە سوریا و دواتر بەرەی نوسرە دادەمەزرێنن، كە پاشتر ناوەكەی گۆڕا بۆ هەیئەی تەحریری شام، ناوبراو دەبێتە یەكێك لە سەركردەكانی ڕێكخراوەكە و بانگەشەكارانی پچڕاندی پەیوەندی لەگەڵ ڕێكخراوی قاعیدە، هەروەك بەوە ناسراوە كە پشتیوانی ئۆپەراسیۆنەكانی توركیای لەناو خاكی سوریا دەكرد و لەو ڕووەشەوە تۆمەتبار دەكرێت بە تیرۆركردنی هەندێك لە نەیارەكانی لە ناو هەیئە كە دژی نزیكبوونەوە لە توركیا بوون، ئەمەش وەكو ڕێگە خۆشكردنێك بۆ نزیكبوونەوە و پاڵپشتی ئۆپەراسیۆنەكانی توركیا و نزیكبوونەوەی هەیئە لەو وڵاتە.
قەحتانی یەكێكە لە كەسایەتییە ئاڵۆزەكانی ناو هەیئە، بە هۆی شەڕەكانی بەرەی نوسرە و داعش لە ناوچەی دێرەزوور لە 2014، ناكۆكی لە نێوان جۆلانی  و قەحتانی دروستبوو، دواجار بەو هۆیەوە قەحتانی ڕوویكردە ناوچەی درعا، تا بە هۆی ڕێكکەوتنی ئاشتەوایی لە درعا لە 2018، قەحتانی گەڕایەوە ناوچەی ئیدلب و جارێكی تر پەیوەندییەكانی لەگەڵ جۆلانی بەهێز كردەوە، قەحتانی بەوە ناسراوە شارەزا و لێهاتووە لە دروستكردنی پەیوەندی، ئەزمونێكی فراوانی هەیە لە دروستكردنی پەیوەندی لەگەڵ هۆزەكانی ناوچەكە، ئەو بانگەشەكارێكی سەرسەختی پچڕاندنی پەیوەندی لەگەڵ قاعیدە بوو، بانگەشەی دروستكردنی كیانێكی سوننی لە باكوری سوریا دەكرد، دوای كوژرانی ئەیمەن زەواهیری و بوونی سەیفلعەدل بە ڕێبەری قاعیدە، قەحتانی لە تویتێكدا نووسی "پێشتر وتمان گرتنەدەستی دەسەڵات لەلایەن سەیفلعەدلەوە پەیوەندییەكانی قاعیدە لە یەمەن و سوپای پاسداران بەهێزتر دەكات و كۆبوونەوەكان لە تاران و بەیروت بەڕێوەدەچن".
قەحتانی لەگەڵ سەركردەیەكی تری هەیئە بە ناوی جیهاد عیسا (ئەبو ئەحمەد زەكور) سەرپەرشتی دۆسیەی پەیوەندیی لەگەڵ گرووپەكانی ناو سوپای نیشتمانی سوریایان دەكرد بە ئامانجی پەرەدان بە هەژموونی هەیئە لە ناوچەكانی باكووری سوریا، لەمەشدا سەركەوتوو بوو دەستكەوتی زۆری بۆ هەیئە دەستەبەر كرد.
دوای دەستگیركردنی ئەبو یەزن دیری (ابو یزن الدیري) پاسەوانی تایبەتی قەحتانی و لێكۆڵینەوە لەگەڵی، ناوبراو دانی بەوە داناوە قەحتانی سەرپەرشتی چەندین شانەی پەیوەندی لەگەڵ دەزگای هەواڵگریی بیانی دەكات و زانیاری ئەمنی مەترسیداری پێداون.
جۆلانی ڕێبەری هەیئە دیپلۆماسیانە مامەڵە لەگەل ناكۆكییەكانی ناو هەیئە و كێبڕكێی سەركردەكانی ڕێكخراوەكە دەكات، بە جۆرێك هەندێك لێپێچینەوە لە قەحتانی و هاوكارانی دەكات بۆ ڕازیكردنی سەركردەكانی تر، بەڵام ناشیەوێت لێپێچینەوەكان بگاتە ئاستێك كە لێكترازان لە ڕیزەكانی هەیئە دروست بكات. بۆیە داوای لە سەركردەكان كردووە بەیاننامەیەك بە زمانێكی نەرم بنووسن، لەو نێوەندەشدا ڕاگەیاندنی هەیئە پاڵپشتی قەحتانی دەكات، دۆستەكانیشی هەندێكیان پشتیوانی دەكەن و هەندێكیشیان بێدەنگن، ئەوان داندەنێن بەوەی قەحتانی هەڵەی كارگێڕی كردووە، بەڵام ناپاكی لە هەیئە نەكردووە.
هەڵوێستی نەرمی جۆلانی و هەندێك لە سەركردەكان، جێكەوتەی لەسەر ڕیگوزەری ڕیكخراوەكە جێهێشتووە، چەند سەركردەیەك كە ئاستی لێپرسراوێتیان لە پلەیەكی ناوەندیدایە دەستیان لە كار كێشاوەتەوە و ڕێزەكانی ڕێكخراوەكەیان جێهێشتووە، هاوكات نەیارانی جۆلانی و قەحتانی بە تایبەت كەسانی سەر بە قاعیدە تۆمەتی ناپاكی قەحتانی زەق دەكەنەوە، لە ئەژمارێكی سەر بە قاعیدە نووسراوە "ئەو كەسەی باسی ناپاكی دەكرێت، سەركردەیكی ڕیزی یەكەمی هەیئەیە، سەرپەرشتی دەیان شانەی كردووە، زانیاریان داوەتە هاوپەیمانان، بە هۆیەوە سەركردە جیهادییەكانی شام لەلایەن فڕۆكەی هاوپەیمانانەوە بە ئامانج گیراون".
بۆ كەمكردنەوەی كاریگەرییەكانی ڕووداوەكە، جۆلانی لەگەڵ سەركردەكانی ڕۆژهەڵات كە پێشتر پەیوەستبوون بە قەحتانییەوە كۆبووەتەوە، جۆرێك لە دڵنیایی لێوەرگرتوون كە بەردەوام بن لە پاڵپشتی هەیئە، هەروەك جۆلانی دڵنیایی پێداون كە قەحتانی پارێزراو دەبێت و ئەو ناپاكی نەكردووە و ئێستاش دۆخی تەندروستی ناجێگیرە پێویستی بە پشوو هەیە.
یەكێك لە پێشبینییەكانی پەیوەست بە ئایندەی هەیئە ئەوەیە كە دەستگیركردنی قەحتانی ببێتە هۆكاری لێكترازانی ڕیزەكانی هەیئە، لەمەشدا ڕۆڵی جۆلانی ئەو پێشبینییە یەكلایی دەكاتەوە، كە چۆن دەتوانێت لە نێوان باڵ و سەركردە ناكۆكەكانی هەیئە پارێزگاری لە یەكێتی ڕێكخراوەكە دەكات.
بە دیوێكی تریشدا قەحتانی ڕێبەرایەتی ڕەوتێك دەكات لەناو هەیئە كە نەیارێكی سەرسەختی قاعیدە و داعشە، بۆچوونەكانی كاریگەری لەسەر جۆلانی و كۆی گشتیی دونیابینی هەیئە جێهێشتووە، لە دوا دیداری قەحتانی كە ڕۆژنامەنووسێكی (فرانس24) لە ئیدلب مانگی ئایاری 2023 لەگەڵیدا سازی دابوو، قەحتانی وتی "بیرۆكەی جیهادی جیهانی لای هەیئە بوونی نییە، كاری لەپێشینەی هەیئە دژایەتی قاعیدە و داعشە". بە كردەوەش لە قۆناغێكدا قەحتانی سەرپەرشتی ئەو هەڵمەتانەی دەكرد كە هەیئە كردیە سەر گرووپی حوراسودین كە لە هەیئە جیابوونەوە و پەیوەستبوون بە قاعیدەوە. بۆیە ئەگەری زۆرە لەم قۆناغەدا ڕۆڵ و پێگەی قەحتانی لەناو هەیئە لاواز بێت، بەڵام لە قۆناغەكانی دواتر جارێكی تر دەربكەوێتەوە، جۆلانیش لە ئێستا و داهاتوو دەستبەرداری هاوڕێ دێرینەكەی نابێت، چونكە بۆچوونەكانی لە بوارەكانی شەریعەت كاریگەری گەورەی لەسەر ئەندام و لایەنگرانی هەیئە هەیە.