تاک
تونێلێكی موشەك و تەقەمەنی داعش پاككرایەوە
هێزە ئەمنییەكانی عێراق لە ئۆپەراسیۆنێكدا لە باشووری
ڕۆژئاوای مووسڵ تونێلێكیان دۆزیەوە كە لەلایەن چەكدارانی داعشەوە دروستكرابوو.
تونێلەكە درێژییەكەی پەنجا مەتر و پانییەكەی دوو
مەترە، دوو ژووری خۆحەشاردان و چەندین مووشەك و بۆمبی تێدا بووە، هاوكات لە ئۆپەراسیۆنێكیشدا
لەناو شاری موسڵ (5) كەس دەستگیركران و دانیان بەوەدا ناوە سەر بە داعش بوون[1].
ناكۆكی خێڵەكان ئاسایشی هاووڵاتییانی تێكداوە
بەپێی ڕاپۆرتێكی پێگەی (ئەلحوڕە) ناكۆكی نێوان
خێڵەكان لە پارێزگاكانی باشووری عێراق ئاسایشی هاووڵاتیانی خستووەتە مەترسییەوە،
لەو ڕووەوە نموونەیەك دێنێتەوە كە ناكۆكی نێوان دوو خێڵ لە پارێزگای زیقار ماوەی
(6) مانگە درێژەی هەیە، كە لە بنەڕەتدا لەسەر پۆستێكی فەیسبووك سەریهەڵداوە و (6)
كەسی لە هەر دوو لا تێیدا كوژراون، ناكۆكییەكە بە جۆرێك گەورە بوو عەلی سیستانی
مەرجەعی باڵای شیعەكان دەستوەردانی كردووە و لیژنەیەكی لە هەر دوو لا بە سەرپەرشتی
وەزارەتی ناوخۆ پێكهێناوە.
بەگوێرەی ڕووپێوییەك كە لە ساڵی 2017 كراوە، 7.6
ملیۆن پارچە چەكی سووك بەدەست هاووڵاتییانی عێراقەوەیە، ئەمە جگە لەو چەكانەی كە
بە نهێنی هەن، ئەمەش بووەتە مەترسییەك بۆ سەر ئاسایشی عێراق[2].
وەزیرانی بەرگری عێراق و توركیا لە ئەنقەرە دۆسیەی
ئاسایشی سنوور تاوتوێ دەكەن
سابت عەبباسی وەزیری بەرگری عێراق بە سەردانێك
گەیشتە ئەنقەرە و لەگەڵ بەشار گیولەر وەزیری بەرگری توركیا كۆبووەوە، بە گوێرەی
زانیارییەكان چەند بەرپرسێكی ئاسایشی هەرێمی كوردستان لەناو شاندەكەی عێراقدان،
هەر دوو لا پێكەوە گفتوگۆ سەبارەت بە ئاسایشی سنووری نێوانیان و دۆسیەی پەكەكە و
هەماهەنگی لە بواری پیشەسازی سەربازی دەكەن، وەزیری بەرگری عێراق پەیامی سەرۆك
وەزیرانی عێراق دەگەیەنێتە توركیا كە داوای گفتوگۆ و دووركەوتنەوە لە ئۆپەراسیۆنی
سەربازی سەبارەت بە دۆسیەی ئاسایشی سنوورەكان و پەكەكە دەكات[3].
نزیكەی 8 ملیۆن هاووڵاتی عێراق كارتی بایۆمەتریان
نوێ نەكردووەتەوە
لە كۆی نزیكەی (24.5) ملیۆن هاووڵاتی عێراق كە
مافی دەنگدانیان هەیە لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق كە بڕیارە مانگی
كانوونی یەكەمی 2023 ئەنجام بدرێت، (16.5) ملیۆن هاووڵاتی كارتی بایۆمەتریان هەیە،
بەمەش نزیكەی (8) ملیۆن هاووڵاتی كە دەگاتە ڕێژەی (33%)ی دەنگدەران كارتی بایۆمەتریان
نوێ نەكردووەتەوە و بەپێی ڕێكارەكانی كۆمسیۆن مافی بەشداریان لە هەڵبژاردنی
ئەنجومەنی پارێزگاكان نییە[4].
سەبارەت بە هەڕەشەكانی توركیا ئەنجومەنی باڵای
ئاسایشی عێراق كۆدەبێتەوە
بە سەرپەرشتی محەممەد شیاع سوودانی سەرۆك وەزیرانی
عێراق، ئەنجومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانی كۆبووەوە، ئەنجومەنەكە لە وەزیرانی
بەرگری، ناوخۆ و سەركردە ئەمنییەكانی سوپای عێراق پێكدێت، لە كۆبوونەوەكەدا
تاوتوێی كێشەكانی سنوری عێراق و توركیا و دۆسیەی پەكەكە كرا، هەروەك باس لە
جێبەجێكردنی ڕێكەوتنی ئەمنی نێوان عێراق و ئێران كراوە، سەرچاوەیەكی بەشدار لە
كۆبوونەوەكە ئاشكرای كردووە كە لەگەڵ لایەنی توركی چەند لیژنەیەكی هاوبەشیان هەیە
بۆ گفتوگۆكردن لەسەر كێشەكان، لە داهاتووشدا شاندێكی عێراق دەچێتە توركیا تا لەسەر
ڕێکكەوتنێكی ئەمنی بگەنە خاڵی هاوبەش كە سەروەری عێراق بپارێزێت و گەرەنتی ئەوە
بداتە توركیا لە خاكی عێراقەوە هیچ گرووپێك نابێت توركیا بە ئامانج بگرێت[5].
وەزیری دەرەوەی توركیا لەگەڵ بەرپرسانی حەشدی
شەعبی كۆدەبێتەوە
لە پەراوێزی سەردانی شاندی وەزارەتی بەرگری عێراق
بۆ توركیا، هاكان فیدان وەزیری دەرەوەی توركیا لەگەڵ فالح فەیاز سەرۆكی دەستەی
حەشدی شەعبی كۆبووەوە، ئەمەش لە كاتێكدایە بەرپرسانی عێراق ڕایانگەیاندووە، چەند
لیژنەیەكیان دروستكردووە بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ لایەنی توركی تا هاوشێوەی ڕێكکەوتنی
ئەمنی لەگەل ئێران، ڕێكکەوتنێكی ئەمنی لەگەڵ توركیا ئیمزا بكەن، بەڵام لایەنی
توركی دەیەوێت ڕەزامەندی لایەنەكانی حەشدی شەعبی و نزیك لە ئێران بەدەست بێنێت،
چونكە پێیوایە جۆرێك لە هەماهەنگی لە نێوان پارتی كرێكارانی كوردستان و هەندێك
لایەنی حەشدی شەعبی هەیە[6].
لە ماوەی 9 مانگدا 12 هەزار كەس بە تۆمەتی
بەكارهێنان و بازرگانی بە ماددەی هۆشبەر دەستگیركراون
بیلال سوبحی وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی ماددە
هۆشبەرەكان ئاشكرای كرد لە ماوەی 9 مانگی سەرەتای ئەمساڵ، زیاتر لە 12 هەزار كەس
بە تۆمەتی بەكارهێنان و بازرگانیكردن بە ماددەی هۆشبەرەوە لە عێراق دەستگیركراون، هەروەك (3500) تەن ماددەی هۆشبەر دەستی
بەسەرداگیراوە[7].
كۆمسیۆن سەدان تیم بۆ چاودێری بانگەشەی
هەڵبژاردنەكان پێكدێنێت
كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژردنەكان لە عێراق
ڕایگەیاند 906 تیم و 16 لیژنەی سەرەكی بۆ چاودێری هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنەكان
پێكهێنراوە، چاودێری هەڵمەتەكانی بانگەشەی هەڵبژاردن لە سەرجەم پارێزگاكان دەكەن و
ڕاپۆرتی خۆیان لەوبارەوە دەنێرن بۆ نووسینگەی نیشتمانی و لیژنەی یاسایی كۆمسیۆن.
لە ئەگەری سەرپێچی ڕێنماییەكانی كۆمسیۆن لە هەڵمەتی بانگەشە و بەكارهێنانی سەروەتی
گشتیی و دەزگا حكومەییەكان، سەرپێچیكار سزا دەدرێت، كە دەگاتە 90 ملیۆن دینار و
بەندكردنی یەك ساڵ[8].
پێشنیاری
بەكارهێنانی تەواوی نەوتی هەرێمی كوردستان لە ناوخۆی عێراق دەكرێت
لیژنەی نەوت و گاز لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق سەرقاڵی ئامادەكردنی
پێشنیارێكە بۆ حكومەت و تێیدا داوا دەكرێت تەواوی نەوتی هەرێمی كوردستان لەناوخۆدا
بە كار بێت و هەناردەی دەرەوە نەكرێت، بۆ ئەو مەبەستەش لەلایەن محەممەد شیاع سوودانی
سەرۆك وەزیرانی عێراق لیژنەیەك پێكهێنراوە و جگە لە پێشنیاری بەكارهێنانی نەوتی
هەرێمی كوردستان لە ناوخۆی عێراق، تاوتوێی پێشنیاری ئەوەش دەكەن كە دەكرێت بەشێك
لەو نەوتە لە رێگەی عێراقەوە بفرۆشرێت بە سوریا، لوبنان و ئوردن[9].
ئێران دەیەوێت نفوزی خۆی لە ئەنجومەنی پارێزگای
ناوچە ڕزگاركراوەكان بەهێز بكات
حزبەكانی ناو پێكهاتەی چوارچێوەی هەماهەنگی و
گرووپەكانی نزیك لە ئێران، لە هەوڵدان لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان كە
بڕیارە لە كانوونی یەكەمی 2023 بەڕێوە بچێت لە پارێزگاكانی ئەنبار، نەینەوا،
سەلاحەدین و كەركوك كورسی بەدەستبێنن و نفوزی خۆیان لەو ناوچانە بەهێز بكەن، ئەمەش
بە پاڵپشتی ئێران بۆ پارێزگاری لە بەرژەوەندییەكانی ئێران و هەژموونییەتی بەسەر
ئەو ڕێگایانەی عێراق دەبەستێتەوە بە سوریا و لوبنانەوە[10].
سەركردە شیعەكانی عێراق پشتیوانی گەردەلولی ئەقسا
دەكەن
هەریەك لە نوری مالیكی، قەیس خەزعەلی، حەیدەر
عەبادی، هادی عامری و عەممار حەكیم پشتیوانی خۆیان بۆ هێرشی حەماس بۆسەر ئیسرائیل
دەربڕیوە، ئەو سەركردانە بە هاوپەیمان و نزیك لە ئێران هەژمار دەكرێن، لەلایەكی
تریشەوە موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر پشتیوانی خۆی بۆ هێرشەكانی حەماس دەربڕی و
داوا دەكات ڕۆژی هەینی داهاتوو خۆپیشاندانی ملیۆنی لە بەغدا بۆ پشتیوانی
فەلەستینییەكان بەڕێوەبچێت[11].
ئێران داوای هەنگاوی زیاتر لە عێراق دەكات
عەبدولئەمیر شەمەری وەزیری ناوخۆی عێراق و شاندێكی
هاوەڵی لە تاران لەگەل ئەحمەد وەحیدی وەزیری ناوخۆی ئێران و محەممەد باقری سەرۆكی
ئەركان كۆبوویەوە، دەزگاكانی ڕاگەیاندنی ئێران ئاشكرایان كردووە كە لایەنی ئێرانی
ستایشی هەوڵەكانی عێراقی كردووە لە داخستنی بارەگای هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی ئێران لە
هەرێمی كوردستان و دوورخستنەوەیان لە ناوچە سنورییەكان، بەڵام لایەنی ئێرانی
چاوەڕێیە ئەو هێزانە بە تەواوی چەك بكرێن[12].
مۆڵەتە شەش
مانگییەکە تەواو بوو؛ هەرێم ڕێكکەوتنەكەی جێبەجێ نەكردووە
بەپێی ڕاپۆرتێكی ڕۆژنامەی (ئەلسەباح) ماوەی ئەو (6) مانگە تەواو بوو كە
لە ڕێكکەوتنی ڕۆژی (4 نیسانی 2023) لە نێوان بەغدا و هەولێر واژۆ كرا بۆ چارەسەری
كێشە هەڵپەسێردراوەكانی نێوانیان، بە تایبەت دەركردنی یاسای نەوت و گاز و چارەسەری
كێشەی موچەی موچەخۆرانی هەرێم، بەڵام هەرێم پابەند نەبووە بە رێكکەوتنەكە، هەرێم
دەیەوێت خۆی نەوت بفرۆشێت و پشكی خۆشی لە بەغدا وەربگرێت، بەغدا كارتی فشاری
لەبەردەستە و دەتوانێت هەرێم ناچار بكات بۆ جێبەجێكردنی ڕێكکەوتنەكان[13].
لە ئەگەری بەشداری حزبوڵڵای لوبنان، حەوت گرووپی
چەكداری عێراق بەشداری شەڕ دەكەن
حەوت گرووپی چەكداری عێراقی نزیك لە ئێران لە
بەغدا كۆبوونەوەیان كردووە و ڕێكکەوتوون لەسەر بەشداری ڕاستەوخۆ لە شەڕ ئەگەر جەنگ
لە نێوان ئیسرائیل و حزبوڵڵای لوبنان بەرپا بێت.
بەشێك لە سەركردەكانی ئەو گرووپانە ئەوەیان بۆ
پێگەی (العربی الجدید) ئاشكرا كردووە، كە ئەگەر گەردەلولی ئەقسا كە حەماس دژی
ئیسرائیل ڕۆژی (7/10/2023) بەرپای كردووە، بەرفراوان بێت و حزبوڵڵای لوبنان ببێتە
بەشێك لە شەڕ، ئەوا ئەم گرووپانە بە شێوەی ڕاستەوخۆ بەشداری شەڕ دەكەن و پشتیوانی
حزبوڵڵا دەكەن[14].
سوودانی لە مۆسكۆ چەند دۆسیەیەك لەگەڵ پوتین
تاوتوێ دەكات
محەممەد شیاع سوودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق بە
سەردانێكی دوو ڕۆژە گەیشتە مۆسكۆ و زنجیرەیەك دیدار لەگەل ڤلادیمێر پوتین سەرۆكی
ڕووسیا و بەرپرسانی ئەو وڵاتە ساز دەدات، وا بڕیارە سوودانی چەند دۆسیەیەكی
سیاسیی، ئەمنی و ئابووری لەگەڵ پوتین تاوتوێ بكات.
لەناو دۆسیەی ئابووری، وەبەرهێنان لە بواری نەوت و
گاز یەكێكە لە دۆسیە سەرەكییەكان، هەروەها دۆسیەی ڕێگەی گەشە یەكێكی ترە لەو
بابەتانەی هەر دوو لا گفتوگۆی لەبارەوە دەكەن[15].
[1] https://alsabaah.iq/uploads/public_files/2023-10/5786.pdf
[2] https://www.alhurra.com/iraq/2023/10/04/%D9%86%D8%B2%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B4%D8%A7%D8%A6%D8%B1-%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D9%84%D8%A7-%D8%AD%D9%84%D9%88%D9%84-%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A9-%D8%AA%D8%AD%D9%81%D8%B8-%D8%A3%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B7%D9%86
[3] https://www.alaraby.co.uk/politics/%D9%88%D8%B2%D9%8A%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%D9%8A-%D9%8A%D9%84%D8%AA%D9%82%D9%8A-%D9%86%D8%B8%D9%8A%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A-%D9%81%D9%8A-%D8%A3%D9%86%D9%82%D8%B1%D8%A9-%D8%AE%D8%B7%D9%88%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%D9%83%D8%A9-%D9%85%D8%AD%D8%AA%D9%85%D9%84%D8%A9
[4] https://almadapaper.net/view.php?cat=299538
[5] https://www.alaraby.co.uk/politics/%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%83-%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%D9%8A-%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%A3%D9%8A-%D8%AA%D8%B5%D8%B9%D9%8A%D8%AF-%D8%B9%D8%B3%D9%83%D8%B1%D9%8A-%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A-%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF-%D8%B9%D9%84%D9%89-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF
[6] https://middle-east-online.com/%D8%A3%D9%86%D9%82%D8%B1%D8%A9-%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D9%83%D8%B4%D9%81-%D9%85%D9%88%D9%82%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B4%D8%AF-%D8%B9%D9%84%D9%89-%D9%88%D9%82%D8%B9-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB-%D8%B9%D9%86-%D8%A7%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9-%D8%A3%D9%85%D9%86%D9%8A%D8%A9-%D9%85%D8%B9-%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF
[7] https://www.alaraby.co.uk/society/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D8%AA%D9%88%D9%82%D9%8A%D9%81-12-%D8%A3%D9%84%D9%81-%D9%85%D8%AA%D9%87%D9%85-%D8%A8%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%8A%D8%AC-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AE%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D8%B7%D9%8A%D9%87%D8%A7-%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%84-9-%D8%A3%D8%B4%D9%87%D8%B1
[8] https://www.alaraby.co.uk/politics/%D9%85%D8%A6%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%82-%D9%84%D8%B6%D8%A8%D8%B7-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D9%8A%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D9%88%D8%AA%D8%AD%D8%B0%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%84
[9] https://alsabaah.iq/uploads/public_files/2023-10/5787.pdf
[10] https://aawsat.com/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%82-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A/4591116-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D8%B7%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B1%D9%8A%D8%AF-%D8%AA%D8%AB%D8%A8%D9%8A%D8%AA-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0%D9%87%D8%A7-%D9%81%D9%8A-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%84%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AF%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AD%D8%B1%D8%B1%D8%A9
[11] https://aawsat.com/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%82-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D9%8A/4590761-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D8%AD%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%A1-%D8%A5%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%8A%D8%A4%D9%8A%D8%AF%D9%88%D9%86-%C2%AB%D8%B7%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D8%B5%D9%89%C2%BB-%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86%D9%8A%D8%A9
[12] https://aawsat.com/%D8%B4%D8%A4%D9%88%D9%86-%D8%A5%D9%82%D9%84%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A9/4593051-%D8%B7%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8-%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B2%D9%8A%D8%AF-%D9%85%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B7%D9%88%D8%A7%D8%AA-%D9%84%D9%86%D8%B2%D8%B9-%D8%A3%D8%B3%D9%84%D8%AD%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D8%B6%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%B1%D8%AF%D9%8A%D8%A9
[13] https://alsabaah.iq/uploads/public_files/2023-10/5788.pdf
[14] https://www.alaraby.co.uk/politics/%D9%81%D8%B5%D8%A7%D8%A6%D9%84-%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%D9%8A%D8%A9-%D8%AA%D8%AA%D8%AD%D8%B6%D9%91%D8%B1-%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%B7%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%82%D8%B5%D9%89-%D8%A5%D8%B0%D8%A7-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9-%D9%86%D8%B7%D8%A7%D9%82%D9%87%D8%A7
[15] https://earthiq.news/archives/286989
#عێراق
بینێرە لە ڕێگەی