تاك

 كەمتر لە مانگێك ماوە بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان كە بڕیارە لە (18/12/2023) لە سەرجەم پارێزگاكانی عێراق جگە لە هەرێمی كوردستان بەڕێوەبچێت، هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن بە چڕی بەڕێوە دەچێت و كێبڕكێی توند لە نێوان بەربژێرەكان دەبینرێت، شەقام و شوێنە گشتییەكان جمەیان دێت لە دروشم وێنەی بەربژێرەكان، تەریب بە بانگەشەی هەڵبژاردن، ترس و دڵەڕاوكێ بەسەر شیعەی دەسەڵاتداری عێراقدا باڵی كێشاوە، ئەوان كە ماوەی بیست ساڵە خاوەن بڕیار و دەسەڵاتداری عێراقن، مەترسی بایكۆت و كەمی ڕێژەی بەشداری هاووڵاتییان لە پرۆسەكەدا خەوی لێ زڕاندوون، تەنانەت هەندێكێان پێشنیاری دواخستنی هەڵبژاردن دەكەن.

سەدر مۆتەكەی بایكۆت
ڕۆژی (13/11/2023) موقتەدا سەدر ڕێبەری ڕەوتی سەدر بێدەنگی شكاند و دیدی خۆی لەمەڕ بەشداری شوێنكەوتوانی لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان خستەڕوو، لە وەڵامی پرسیاری یەكێك لە شوێنكەوتوانی سەبارەت بە هەڵوێستی سیاسییان لەم دۆخەدا، موقتەدا سەدر داوا لە شوێنكەوتوانی دەكات بایكۆتی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان بكەن و لەو بارەوە لە وەڵامی پرسیاركەرەكەدا نووسیویەتی "ئەوەی ڕەوتی سەدر لەوانی تر جیادەكاتەوە یەكگرتوویی ڕیزەكانی، گوێڕایەڵی و دڵسۆزی شوێنكەوتوانیەتی، بەشداریكردنتان لە هەڵبژاردن لەگەڵ گەندەڵكاران نیگەرانم دەكات، بایكۆتكردنی هەڵبژاردنەكان دڵخۆشم دەكات و شەرعیەتی هەڵبژاردن لەسەر ئاستی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی كەمدەكاتەوە"[1]".
دوابەدوای بڵاوبوونەوەی هەڵوێستی سەدر، ئەبومستەفا حەمیداوی (أبو مصطفی الحمیداوي) بەرپرسی گشتی سریەكانی سەلام ڕایگەیاند، دوای وتاری سەدر و پەیامی بە بایكۆتی هەڵبژاردنەكان، داوا لە سەرجەم ئەو كاندیدانە دەكەین كە ئەندامی پێكهاتەی سەرایای سەلامن لە ماوەی 15 ڕۆژدا پاشەكشە بكەن، ئەگەرنا هەڵوێستی ترمان دەبێت[2].
ئەم هەڵوێستەی سەدر جۆرێك لە نیگەرانی لای سەركردە شیعە دەسەڵاتدارەكانی عێراق دروستكرد، ئەوان دەزانن سەدر پێگەیەكی جەماوەری بەهێزی لە عێراق هەیە و هەڵوێستەكەی كاریگەری نەرێنی لەسەر ڕێژەی بەشداری هاووڵاتییانی شیعە لە هەڵبژاردنەكان دروست دەكات، سەدر بەم هەڵوێستەی گورز لە نەیارە تەقلیدییەكانی لەناو چوارچێوەی هەماهەنگی دەدات و دەیانخاتە دۆخێكی نەخوازراوەوە، پەیامێكیان پێ دەدات كە هەڵبژاردن بێ بەشداری ڕەوتی سەدر شەرعیەتی ناوخۆیی و نێودەوڵەتی نییە، یان كەمە، بە دیوێكی تریشدا كە بەهۆی گەندەڵی و بێزاری هاووڵاتییان لە چینی دەسەڵاتداری ئێستا، كە بیست ساڵە حوكمڕانن و خزمەتگوزارییەكی ئەوتۆیان پێشكەش نەكردووە، پێشبینی دابەزینی ڕێژەی بەشداری هاووڵاتییان دەكرێت، بەمەش سەدر ئەوە دەقۆزێتەوە و بەشدارینەكردنی زۆربەی هاووڵاتییان بە وەڵامدانەوەی پەیامەكەی خۆی ئەژمار دەكات، بەمەش دەیەوێت بڵێت پێگەی جەماوەری بەهێزترە لە نەیارەكانی، لەسەر ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتیش پەیامێكە كە حكومەت و دەسەڵاتدارانی ئێستای عێراق گەندەڵن و ئومێدی چاكسازیان لێناكرێت و نوێنەری ڕاستەقینەی هاووڵاتییانی عێراق نین، چونكە ڕێژەی بەشداری هاووڵاتییان كەم بووە لە هەڵبژاردندا.

بێ ئومێدی هاووڵاتییان لە هەڵبژاردن
یەكەم هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی عێراق لە (2005) بەڕێوەچوو، لەو هەڵبژاردنەدا ڕێژەی بەشداری هاووڵاتییان گەیشتە (59%)، لە دووەم هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان لە ( 2009) ڕێژەی بەشداری هاووڵاتییان بۆ (51%) دابەزی، لە سێیەم هەڵبژاردن لە (2013) ڕێژەی بەشداری هاووڵاتییان دابەزی بۆ (50%)، لەو كاتەوە تا ئێستا كە ماوەی (10) ساڵە هەلبژاردن نەكراوە، بەڵام ئەگەر سەرنج لە ڕێژەی بەشداری هاووڵاتییان لە دوایەمین هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە (2021) بدەین، ڕێژەی بەشداری هاووڵاتییان (43.54%) بوو[3]، بە سەرنجدان لە ڕێژەی بەشداری هاووڵاتییان، ڕوون دەبێتەوە جار لە دوای جار ڕێژەی بەشداری كەمی كردووە، ئەمەش یەكێكە لە ئاماژەكانی بێ هیوایی هاووڵاتییان لە هەڵبژاردن لەوەی دۆخیان بگۆڕێت و دەسەڵاتێكی دادپەروەر و خزمەتگوزار بێتە سەر كار، پێشبینی ئەوە دەكرێت هاوكات لەگەڵ بایكۆتی شوێنكەوتوانی سەدر ڕێژەی بەشداری بۆ ئاستێكی زۆر كەم دابەزێت. ئەمەش بە دیوێكی تردا دەبێتە لەكەیەك بۆ دەسەڵاتدارانی عێراق و پرۆسەی دیموكراسی لە عێراق.
لە 2019 خۆپیشاندانی جەماوەری شەقامەكانی عێراقی تەنی، كە بە خۆپیشاندانەكانی تشرین دەناسرێت، دواجار بە زەبری هێز و دوای كوژرانی زیاتر لە 600 خۆپیشاندەر و برینداربوونی هەزاران، خۆپیشاندانەكە دامركایەوە، تشرینییەكان کە بەشێوەی سەربەخۆ، یان لەژێر ناوی چەند جووڵانەوەیەك بەشداری هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە (تشرینی یەكەمی 2021) بوون، ئەوان بە ئومێدەوە دەیانڕوانیە هەڵبژاردن و سندووقەكانی دەنگدان، تێكڕا 35 كورسیان بەدەستهێنا، بەڵام هەر زوو هەندێكیان تێكەڵی هاوپەیمانی لەگەڵ حزب و جووڵانەوەی گوماناوی بوون، هاوپەیمانی سیاسییان پێكهێنا، تەنانەت هەندێكێان لە گرووپە چەكدارەكانی پاڵپشتیكراو لەلایەن ئێرانەوە نزیكبوونەوە، ئەمەش بێ هیوایی لای شەقام دروستكرد، كە ئەوان بەرژەوەندی تایبەتیان مسۆگەر كرد و پاشەكشەیان لەو بەڵێنانە كردبوو كە لە هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردن دابوویان.[4]
لەلایەكی ترەوە هەندێك هێزی سیاسیی بەشداری لە هەڵبژاردنەكان ڕەت دەكەنەوە و پاڵپشتی بایكۆت دەكەن، ئەوان پێیانوایە بەشداری لە هەلبژاردن لەم دۆخەدا كە كۆمەڵێك بەرژەوەندخواز و گەندەڵكار دەستیان بەسەر جومگە سەرەكییەكانی حوكمڕانی عێراقدا گرتووە، سوودی نییە، بەڵام هەندێكی تریان پێیانوایە كەوتونەتە نێوان دوو بەرداش، ئەگەر بایكۆتی هەڵبژاردن بكەن ئاو دەكەنە ئاشی سەدر، ئەگەر بەشداریش بكەن ڕەنگە وەك هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران لە 2021 دواتر نوێنەرەكانیان بە زەبری هێز و پارە بڕۆنە پاڵ هێزە دەسەڵاتدارەكان.

كاردانەوەی شیعەی دەسەڵاتدار
دوای لێدوانەكەی سەدر، سەركردەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی كەوتنەخۆ و هەڵمەتی پێچەوانەیان دەست پێ كرد، ئەوان بە وروژاندنی ڕەهەندی تائیفەگەری و تێكچوونی هاوسەنگی لە نوێنەرایەتی پێكهاتەكان وەڵامی سەدر-یان دایەوە.
عەممار حەكیم سەرۆكی ڕەوتی حیكمە هۆشداری دا لە بانگەشەی بایكۆتی هەڵبژاردنەكان و بە گوزارشتی "كارێكی لەو شێوەیە ئەنجامێكی ناهاوسەنگی نوێنەرایەتی پێكهاتەكانی لێ دەكەوێتەوە، بە تایبەت لەو پارێزگایانەی فرە پێكهاتەن، بەرپرسیارێتی تێكچوونی هاوسەنگی و ناسەقامگیری دەكەوێتە ئەستۆی ئەو كەسانە"[5] ڕای خۆی دەربڕی.
باقر جەبر زوبێدی سەرۆكی بزووتنەوەی ئینجاز لە بەیاننامەیەكدا داوای دواخستنی هەڵبژاردنەكان و ئەنجامدانی لەگەڵ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران كرد، پاساوی ئەو داواكارییەشی بەوە هێنایەوە كە ئەو بڕوای بە پرۆسەی دیموكراسی هەیە و خوازیاری بەشداری هەموانە لە هەڵبژاردنەكان[6].
هادی عامری فەرماندەی ڕێكخراوی بەدر لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند "بەشداری هەڵبژاردنەكان هیچی كەمتر نییە لە جەنگی داعش، ئەنجومەنی پارێزگاكان ئەركی گەورەیان لەسەرشانە، پرۆژەكان پەسەند دەكەن و گەشە بە ژێرخانی ئابووری دەدەن"[7].
لێدوانی سەركردە شیعە دەسەڵاتدارەكان و زمانی قسەكردنیان ئاماژەی ڕوونە بۆ دڵەڕاوكێی ئەوان لە بایكۆت، سەباح تەلوبی سەركردە لە ڕەوتی سەدر لە وەڵامی سەركردەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی وتی "ئەوانەی جەماوەریان نییە و ترسیان لە شكستە، بانگەشەی تائیفەگەری دەكەن و ئەو زمانە بەكاردێنن، ئەو ئاوازە زۆر كۆنە و پێویست نییە"[8].
هەڵبەت شیعەكان ترسیان لەو پارێزگایانە هەیە كە فرە پێكهاتەن لە شیعە، سوننە و كورد، بە تایبەت ترسیان لە بەشداری سوننە هەیە و بەمەش ژمارەی نوێنەرانی شیعە كەم دەبێتەوە، هەندێك لە چاودێران وای دەبینن بڕیاری دادگای فیدراڵی بە دوورخستنەوەی محەممەد حەلبوسی لە سەرۆكایەتی و ئەندامێتی ئەنجومەنی نوێنەران لەم كاتەدا، بەشێكی پەیوەندی بە ترسی شیعەی دەسەڵاتدارەوە هەیە و پێیانوایە حەلبوسی تا ڕێژەیەكی زۆر شەقامی سوننەی بەدەستەوە بوو، دوورخستنەوەی كاریگەری دەبێت لەسەر بچووک كردنەوەی قەبارەی و كەمكردنەوەی بەشداری سوننە و دەنگەكانی لە هەلبژاردن.
هەرچۆن بێت، بایكۆتی هەڵبژاردن گورزێكە لە شیعەی دەسەڵاتداری عێراق كە نزیكن لە ئێران، لە ئەگەری كەمبوونەوەی كورسییەكانیان و سەركەوتنی ڕكابەركانیشیان ڕێژەی كاریگەری گورزەكە دەپێورێت، كە ئەنجامی هەڵبژاردنەكان یەكلایی دەكاتەوە.


[1] https://www.alsumaria.tv/news/politics/473447/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AF%D8%B1-%D9%8A%D8%B5%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%8A%D9%87%D8%A7%D9%8B-%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B9%D9%87-%D8%A8%D8%B4%D8%A3%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%8A%D8%A9-%E2%80%93-%D8%B9%D8%A7%D8%AC%D9%84
[2] https://twitter.com/MediaBrigades/status/1723992006471377344/photo/1
[3] https://ihec.iq/result2021/
[4] https://www.washingtoninstitute.org/ar/policy-analysis/antkhabat-mjals-almhafzat-alraqyt-tkhbt-antkhaby-yuqwd-afaq-altghyyr-mn-aldakhl
[5] https://www.alaraby.co.uk/politics/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%B7%D8%B9%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D9%82%D9%84%D9%82-%D9%82%D9%88%D9%89-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D9%84%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D9%83%D9%85-%D9%88%D8%B3%D8%B7-%D8%AF%D8%B9%D9%88%D8%A7%D8%AA-%D9%84%D9%84%D8%AA%D8%A3%D8%AC%D9%8A%D9%84
[6] https://www.facebook.com/photo?fbid=898335981663966&set=a.875067690657462
[7] https://almadapaper.net/view.php?cat=301613
[8] https://www.alaraby.co.uk/politics/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%B7%D8%B9%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D9%82%D9%84%D9%82-%D9%82%D9%88%D9%89-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D9%84%D9%81-%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D9%83%D9%85-%D9%88%D8%B3%D8%B7-%D8%AF%D8%B9%D9%88%D8%A7%D8%AA-%D9%84%D9%84%D8%AA%D8%A3%D8%AC%D9%8A%D9%84