تاك
عێراق و بەریتانیا لە بواری ئاسایش هاوكاری یەكتر دەكەن
بەگوێرەی بەیاننامەیەكی وەزارەتی ناوخۆی عێراق،
عەبدولئەمیر شەمەری وەزیری ناوخۆ و ستیڤن هیتشن باڵیۆزی بەریتانیا لە عێراق
گفتوگۆیان لەبارەی پەیوەندییەكانی عێراق و بەریتانیا لە بواری ئاسایش كردووە.
هەر دوو لا بە گرنگییەوە لە پتەوكردنی
پەیوەندییەكانیان لە بواری ئاسایش و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر و دەستەبەركردنی
سەقامگیری لە عێراق ڕوانیوە[1].
داوا دەكرێت عێراق بچێتە ناو ڕێكکەوتنی ڕۆما
ژمارەیەك یاسایی و مافناس داوا دەكەن حكومەتی
عێراق داواكاری پێشكەش بكەن بۆ بوونە ئەندام لە ڕێكەوتنی ڕۆما تایبەت بە دادگای
تاوانی نێودەوڵەتی، بە بوونە ئەندامی عێراق دادگاكە مافی دەبێت لێكۆڵێنەوە لەو
تاوانانە بكات كە لە خاكی عێراق ئەنجامدراون، لەوانەش تاوانەكانی داعش، تەنانەت
عێراق دەتوانێت داواكاری دژی ئەو لایەنانەش تۆمار بكات كە لە دەرەوەی سنووری عێراق
مافی عێراقیان پێشێل كردووە[2].
عێراق بەرەو سەروەری نەختینە هەنگاو دەنێت
مەزهەر محەممەد ساڵح ڕاوێژكاری دارایی سەرۆك
وەزیرانی عێراق ئاشكرای كردووە كە سیاسەتی ئابوری عێراق بەرەو سەروەری نەختینە
هەنگاو دەنێت، ئەمەش بەو مانایەی كە تەنیا دەبێت یەك دراو لە ناوخۆی وڵات مامەڵەی
پێوە بكرێت و بكرێتە پێوەر بۆ دیاریكردنی نرخی كاڵا و شمەك كە دیناری عێراقییە.
ناوبراو دەشڵێت، ئاساییە لە مامەڵەی دەرەكی دراوی
بێگانە بەكار بێت، بۆ ئەمەش ئاساییە كە تەنیا پشت بە دۆلار نەبەستین و دەكرێت
چەندین جۆری تری دراو بەكار بێت، بەڵام لە ناوخۆ تەنیا دەبێت دینار بەكار بێت[3].
لە دیالە 400 پێشێلكاری لە هەڵمەتی هەڵبژاردن
تۆمار كراوە
سەلام مەهدی بەرپرسی هۆبەی ڕاگەیاندن لە كۆمسیۆنی
باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان لە پارێزگای دیالە ئاشكرای كردووە، لە سەرەتای
هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانەوە، لە ڕێگەی 41 لیژنەوە 400
پێشێلكاری تۆمار كراوە، پێشێلكاران ئاگادار كردوونەوە و ڕێكاری یاسایی بەرامبەریان
گیراوەتەبەر، بەشی زۆری پێشێلكارییەكانیش هەڵواسینی وێنەی بەربژێرەكانە بە ستوونی
كارەبا و شوێنە ڕێگەپێنەدراوەكانە[4].
144 كەمپی پەنابەران دادەخرێن
كەریم نووری بریكاری وەزیری كۆچ و كۆچبەرانی عێراق
بە ئاژانسی هەواڵی عێراقی ڕاگەیاندووە، لە كۆی 170 كەمپی پەنابەران، 144 كەمپیان
داخراون، 26 كەمپ ماون كە زۆرینەیان دەكەونە هەرێمی كوردستان و زۆرترین پەنابەریش
هاووڵاتی شەنگال-ن، حكومەتی عێراق كار دەكات بۆ گێڕانەوەی ئاوارەكان و داخستنی
تەواوی كەمپەكان[5].
لە هێرشێكدا لە دیالە زیاتر لە 20 كەس بوونە
قوربانی
لە هێرشێكی تیرۆریستیدا كە كرایە سەر ژمارەیەك هاووڵاتی
لە گوندی عیمرانیە سەر بە قەزای میقدادیە لە پارێزگای دیالە، زیاتر لە 20 كەس
كوژران و برینداربوون.
هێرشەكە لە ڕێگەی بۆمبی چێنراو بوو كە بە كەژاوەی
ئۆتۆمبێلەكانی ژمارەیەك هاووڵاتیدا تەقیەوە، لە كاتێكدا لە ئاهەنگێكی هەڵمەتی بانگەشەی
هەڵبژاردنی پارێزگاكان دەگەڕانەوە، پاشان لە ڕێگەی قەناس تەقە لە كەژاوەكە كراوە،
بەپێی زانیارییەكان ژمارەیەك خزم و كەسوكاری پەرلەمنتار سەڵاح زینی لەناو
قوربانییەكاندان[6].
حەلبوسی: 286 لایەنی عێراقی گرێبەستی لەگەڵ
كۆمپانیا ئەمەریكییەكان كردووە
محەممەد حەلبوسی سەرۆكی پێشووی ئەنجومەنی
نوێنەرانی عێراق، لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەنووسیدا لە وەڵامی ئەو تۆمەتانەی دەخرێتە
پاڵی سەبارەت بە گرێبەستی نێوان حزبی تەقەدوم لەگەڵ كۆمپانیایەكی ئەمەریكی،
ئاشكرای كرد 286 كەسایەتی و حزبی عێراقی گرێبەستیان لەگەڵ كۆمپانیا ئەمەریكییەكان
واژۆ كردووە، بە تایبەت كۆمپانیاكانی لۆبیكردن لە ئەمەریكا.
حەلبوسی لە كۆنگرەكەدا لیستێكی خستەڕوو كە ناوی
ئەو لایەنانەی لەخۆگرتووە، گرێبەستیان لەگەڵ كۆمپانیا ئەمەریكییەكان كردووە، لەگەڵ
بڕی ئەو پارەی دراوە بە كۆمپانیا ئەمەریكییەكان[7].
بلینكن داوا لە سوودانی دەكات پابەندبێت بە
بەڵێنەكانی
ئەنتۆنی بلینكن وەزیری دەرەوەی ویلایەتە
یەكگرتووەكانی ئەمەریكا پەیوەندییەكی تەلەفۆنی لەگەڵ محەممەد شیاع سوودانی سەرۆك
وەزیرانی عێراق ئەنجام دا، لە پەیوەندییەكەدا بلینكن داوای لە سوودانی كردووە
پابەند بێت بە بەڵێنەكانی لە پارێزگاری لە بنكەكانی ئەمەریكا لە عێراق و سزادانی
ئەوانەی هێرش دەكەنە سەر ئەمەریكیییەكان[8].
لای خۆشیەوە نووسینكەی سەرۆك وەزیرانی عێراق
ڕایگەیاندووە، لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەدا سوودانی نیگەرانی وڵاتەكەی لە
هێرشەكەی ئەمەریكا لە ناوچەی جەرفوسەخر دەربڕیوە و بە پێشێلكردنی سەروەری عێراق
ناوی بردووە، هاوكات ئەوەی دووپات كردووەتەوە كە عێراق پابەندە بە پارێزگاری لە
ڕاوێژكارە بیانییەكان لە عێراق[9].
عێراق بەرهەمهێنانی نەوت كەم دەكاتەوە
وەزارەتی نەوتی عێراق لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند
"عێراق خۆویستانە لە سەرەتای ساڵی 2024 بۆ ماوەی سێ مانگ 220 هەزار بەمیل لە
بڕی بەرهەمهێنانی نەوتی ڕۆژانە كەم دەكاتەوە، ئەمەش بە هەماهەنگی لەگەڵ وڵاتانی
هاوبەش لە ڕێكەوتنی ئۆپیك پلەس، دواتر بە پێی بازاڕ و پێویستی بڕەكەی بەشێوەی
پلەپلە زیاد دەكاتەوە"[10].
داهاتی نەوتی عێراق لە تشرینی دووەم زیاتر لە 8
ملیار دۆلار بووە
وەزارەتی نەوتی عێراق ئاشكرای كرد، لە مانگی
تشرینی دووەمی 2023، بڕی هەناردەی نەوتی عێراق (102) ملیۆن و (975) هەزار و (782)
بەرمیل بووە، كۆی داهاتەكەشی (8.512) ملیار دۆلار بووە، تێكڕای هەناردەی ڕۆژانە سێ
ملیۆن و (433) هەزار بەمیل بووە[11].
وەزیری دارایی دەسەڵاتەكان لە مەسعود حەیدەر
وەردەگرێتەوە
بەپێی نووسراوی ژمارە (7087) ڕۆژی (30/11/2023) كە
واژۆی تەیف سامی وەزیری دارایی عێراقی لەسەرە، پاڵپشت بە ماددەی 71 لە یاسای
بودجەی گشتیی فیدراڵی ژمارە 13 ساڵی 2023 و لەپێناو بەرژەوەندی كار، بڕیار درا بە
هەڵوەشاندنەوەی ئەو دەسەڵاتانەی بە نووسراوی ژمارە (190/1268) لە (12/1/2023)
درابوو بە مەسعود حەیدەر ڕۆستەم بریكاری وەزارەت[12].
عێراق ستراتیجی نیشتمانی پێنج ساڵە دادەڕێژێت
عەلی عەبدولعەزیز یاسری ڕاوێژكاری سیاسەتی ئاسایش
و بەرێوەبەری ناوەندی نیشتمانی پلان بە ڕۆژنامەی (سەباح)ی ڕاگەیاندووە،
پرۆژەیەكیان ئامادە كردووە كە ستراتیژی ئاسایشی نیشتمانی عێراق لە ماوەی پێنج ساڵ
(2024- 2028) لەخۆدەگرێت، (80%)ی پرۆژەكە تەواو بووە و وا بڕیارە لە سەرەتای ساڵی
نوێ بكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە.
بە وتەی ناوبراو ئامانجی پرۆژەكە بەرقەراركردنی
سەقامگیرییە لە پێنج ساڵی داهاتوو، تا لە سایەیدا عێراق گەشە بكات و ببووژێتەوە[13].
عێراق پلەی دەیەمە لە یەدەگی گاز
بەپێی خەمڵاندنی وەزارەتی نەوت، عێراق خاوەنی 132
ترلیۆن پێ سێجا یەدەگە لە گاز، بەمەش لەسەر ئاستی وڵاتانی عەرەبی پلەی پێنجەم و
لەسەر ئاستی جیهان پلەی دەیەمی هەیە، بەڵام لە ئێستادا بڕێكی زۆری گاز دەسووتێت و
بەفیڕۆ دەڕوات، كە بڕەكەی 14 ملیار مەتر سێجایە ساڵانە، بۆیە وەزارەتی نەوت لە
هەوڵدایە تا ساڵی 2030 ڕێژەی سووتانی گاز بگەیەنێتە ئاستی سفر[14].
باقری: هیچ كێشەیەكی ئاسایشمان لەگەڵ عێراق نییە
لیوا محەممەد باقری سەرۆك ئەركانی هێزە
چەكدارەكانی ئێران بە سەردانێكی دوو ڕۆژە گەیشتە بەغدا، لەگەڵ گەیشتنی بە بەغدا
ڕایگەیاند: ئێران هیچ كێشەیەكی ئاسایشی لەگەڵ عێراق نییە، ئەوان هاتوون تا گەشە بە
پەیوەندییەكانیان لە بواری سەربازی بدەن.
باقری وتیشی: چەندین قوتابی عێراق لە كۆلێژە
سەربازییەكانی ئێران دەخوێنن، خوازیارن خوێندكارانی ئێرانیش بێنە كۆلێژە
سەربازییەكانی عێراق بخوێنن و سوود لە ئەزمونی سەربازی یەكتر وەربگرن[15].
دواتریش لە دیداری باقری لەگەڵ عەبدولئەمیر شەمەری
وەزیری ناوخۆی عێراق هەر دوو لا لە بارەی ئاسایشی سنوورەكان و هاوكاری یەكتر بۆ
بەرەنگاربوونە ماددەی هۆشبەر گفتوگۆیان كرد[16].
یاسای خانەنشینی دەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە
نووسینگەی سەرۆك وەزیرانی عێراق ئاشكرای كرد لە ڕۆژی
(3/12/2023) یاسای نوێی خانەشینی و دەستەبەری كۆمەڵایەتی چوەتە بواری
جێبەجێكردنەوە، بەپێی یاساكە 2 ملیۆن و 151 هەزار و 551 خێزان هاوكاری چاودێری
كۆمەڵایەتی وەردەگرن، كە ئەمەش لە مێژووی عێراقدا بەرزترین ئاستە تۆماركرابێت[17].
لە بۆردوومانی ئەمەریكادا پێنج چەكداری نوجەبا
كوژران
بزووتنەوەی نوجەبا بە ڕێبەری ئەكرەم كەعبی كە
بەشێكن لە پێكهاتەی حەشدی شەعبی لە بەیاننامەیەكدا ڕایگەیاند، شەوی (3/12/2023)
هێزەكانی ئەمەریكا هێرشیان كردووەتە سەر بارەگایەكی هێزەكانیان لە پارێزگای
كەركوك، بەهۆیەوە 5 چەكداری گرووپەكە كوژراون.
جێی باسە هێزەكانی ئەمەریكا ڕایانگەیاندووە، ئەو
هێرشەیان بۆ سەر حەشدی شەعبی لە كەركوك وەكو كارێكی خۆپارێزی ئەنجام داوە[18].
16 داواكراو بە ماددەی تیرۆر دەستگیركران
بەڕێوەبەرایەتی هەواڵگری سەربازی لە
بەیاننامەیەكدا ئاشكرای كرد، لە چەند ئۆپەراسیۆنێكدا لە پارێزگاكانی بەغدا،
ئەنبار، نەینەوا و سەلاحەدین و پشتبەستن بە زانیاری هەواڵگری تونیویانە 16
تۆمەتباری داعش بە ماددەی (4)ی تیرۆر دەستگیر بكەن.
لە بەیاننامەكەدا ئەوەش ئاشكرا كراوە كە لە هەندێك
لە ئۆپەراسیۆنەكاندا دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عێراق بەشداری كردووە[19].
15 مووشەك لە عێراقەوە ئاڕاستەی بنكەیەكی ئەمەریكا
لە سوریا دەكرێن
فەرماندەیی ناوەندی ئەمەریكا لە بەیاننامەیەكدا
ئاشكرای كرد، ڕۆژی (4/12/2023) لە عێراقەوە 15 مووشەك ئاڕاستەی بنكەی سەربازی
ئەمەریكا لە ڕومێلان لە سوریا كراوە، هێرشەكان هیچ زیانێكی مادی و گیانی نەبووە.
بەگوێرەی بەیاننامەكە، مووشەكەكان لە جۆری 122 ملم
بوون، شوێنی ئاڕاستەكردنی مووشەكەكان دیاری كراون و حكومەتی عێراقی لێ ئاگادار كراوەتەوە[20].
170 پرۆژەیاسا لە ئەنجومەنی نوێنەران پەكخراوە
هاتف ڕكابی ڕاوێژكاریی یاسایی ئەنجومەنی نوێنەران
بە ڕۆژنامەی (سەباح)ی ڕاگەیاندووە، خولی یەكەم و دووەم و نیوەی یەكەمی خولی سێیەم
پڕ بوو لە داڕشتنی یاسا، لەڕووی یاسادانان و چاودێرییەوە، وێڕای چەندین
میوانداریكردن و لێپرسینەوە، كە بەهۆیەوە زیاد لە وەزیرێك لەكارخران.
لە ساڵی (2022)وە هیچ یاسایەكی گرنگ دانەڕێژراوە،
تەنیا یەك یاسا لە پەرلەمان پێشنیازكراوە، ئەویش (یاسای ئاسایشی خۆراك) بوو، كە
لەلایەن حكومەتەوە ڕەتكرایەوە و دواتر لەلایەن لیژنەی داراییەوە بەشێوەی پێشنیاز
خرایەڕوو، بەوشێوەیە (یاسای ئاسایشی خۆراك) داڕێژرا و بە هۆیەوە (37) ملیار دۆلار
لەلایەن حكومەتی پێشوو لە ڕێی پرۆژەی وەهمییەوە بەهەدەر درا.
ناوبراو وتوشیەتی، ئەم خولەی ئێستا شكستی هێناوە
لە داڕشتنی یاسا، 170 پرۆژەیاسا لەلایەن حكومەتەوە هاتووە و دەكەوێتە خولی داهاتوو[21].
هەرێم و بەغدا لەبارەی یاسای نەوت و گاز نەگەیشتوونەتە
سازان
باسم نەغمیش ئەندامی لیژنەی نەوت و گاز لە
ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ئاشكرای كردووە ڕەشنوسی یاسای نەوت و گاز هێشتا لە
وەزارەتی نەوتە و بەرز نەكراوەتەوە بۆ سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران، هەرچەندە لە
نێوان هەرێم و بەغدا لیژنەیەكی هاوبەش پێكهێنرا، بەڵام لەم دواییانەدا لیژنەكە لە
كارەكانی بەردەوام نەبووە و هەر دوو لا نەگەیشتوونەتە سازان، چونكە یاساكە پێویستی
بە سازانی سیاسی هەیە[22].
[1] https://alsabaah.iq/uploads/public_files/2023-11/5826.pdf
[2] https://alsabaah.iq/uploads/public_files/2023-11/5826.pdf
[3] https://www.ina.iq/198185--.html
[4] https://baghdadtoday.news/236650
[5] https://www.ina.iq/198252--60-.html
[6] https://www.alrasheedmedia.com/2023/11/30/533087/
[7] https://www.alrasheedmedia.com/2023/11/30/533000/
[8] https://www.alhurra.com/iraq/2023/12/02
[9] https://pmo.iq/?article=1012
[10] https://www.oil.gov.iq/?article=1815
[11] https://www.oil.gov.iq/?article=1818
[12] https://www.alsumaria.tv/news/localnews/475477
[13] https://alsabaah.iq/uploads/public_files/2023-12/5827.pdf
[14] https://alsabaah.iq/uploads/public_files/2023-12/5827.pdf
[15] https://shafaq.com/ar
[16] https://www.dijlah.tv/index.php?page=article&id=338907
[17] https://twitter.com/IraqiPMO/status/1731236795881263202/photo/1
[18] https://shafaq.com/ar
[19] https://www.ina.iq/198630--16-.html
[20] https://twitter.com/CENTCOMArabic/status/1731797564091977873/photo/2
[21] https://alsabaah.iq/uploads/public_files/2023-12/5830.pdf
[22] https://alsabaah.iq/uploads/public_files/2023-12/5830.pdf
#عێراق
بینێرە لە ڕێگەی